Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmalarında Etkili Araştırmadan Eşitlikçi Kampüslere

Toplumsal cinsiyet ve kadın çalışmalarını, hem kuramsal hem de kadın politikalarına katkı sunan bir araştırma alanı olarak 2010 yılından itibaren KOÇ-KAM çatısında yürütüyoruz. KOÇ-KAM insani ve sosyal bilimlerden sağlık bilimlerine uzanan geniş bir araştırmacı ağını kapsarken nitel, nicel, disipline özgü ve disiplinlerarası tüm toplumsal cinsiyet eşitliği çalışmalarını kucaklıyor. KOÇ-KAM’ın “politika odaklı araştırma” açısından UN Women ve UNESCO başta olmak üzere uluslararası örgütler, sivil toplum kuruluşları, diğer üniversiteler ve karar alıcılar ile iletişim ve işbirlikleri öne çıkıyor. KOÇ-KAM’a bağlı araştırmacılarının bireysel araştırma yayınları yanında, kurumsal yayınlarımızla da toplumsal cinsiyet ve kadın çalışmalarının bilgi dağarcığına katkı bulunuyoruz. Koç Üniversitesi’ne bağlı araştırmacıların toplumsal cinsiyet eşitliği alanındaki bireysel araştırma çıktıları uluslararası alanda etki gücü yüksek dergilerde, yayınevlerinde ve kadın politikasına yön veren uluslararası kamusal kuruluşların teknik raporlarında yer alıyor. Doktora araştırma programlarımızda kadın çalışmalarını, UNESCO Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Sürdürülebilir Kalkınma Kürsümüz bünyesinde destekliyoruz.

Kadın haklarıyla ilgili karşılaştırmalı deneyimler ve özellikle Birleşmiş Milletler (BM) sözleşmeleri çerçevesindeki kazanımlar bakımından KOÇ-KAM’a bağlı araştırmacıların UN Women’la önemli bir işbirliği oldu. Bu işbirliğinin temeli, 2014-2017 yıllarında UN Women için yaptığımız bir projeydi. Proje, geniş bir yasama taramasına dayandı. Bir yandan kadının aile içindeki konumuna, özellikle kadına karşı şiddetle bağlantılı yasaları, diğer yandan da kadınların siyasal temsil ve katılımına, medyaya, eğitime ve ulusal kadın mekanizmaları olarak bilinen kurumsal yapılara yönelik yasaları taradı ve somut değişiklik önerilerinde bulundu. Araştırma sonunda, Toplumsal Cinsiyet Etki Analizinin karar süreçlerinde uygulanması için yasamaya ve şirketlere yönelik programlar da geliştirildi.

KOÇ-KAM üniversite içinde toplumsal cinsiyet eşitliğinin ana akımlaştırılması ve izlenmesi için de merkezi bir rol üstleniyor. Müfredatın toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı hale getirilmesine yönelik çalışmalarımız arasında yer alan “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Sertifikası Programı” farklı disiplinlerin katkısıyla giderek zenginleşti ve ilgi gören bir program oldu. Koç Üniversitesi öğrencileri, program çerçevesindeki altı dersi tamamlayarak sertifikaya hak kazanıyor. Sertifika programıyla Koç Üniversitesi kendi içinde iyi bir örnek oluşturmakla kalmadı, sertifika deneyimimiz yurtiçi ve yurtdışı diğer üniversiteler ile de paylaşıldı. KOÇ-KAM, üniversite içinde toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda toplumsal bilinç oluşturulmasına ve duyarlılığın korunmasına yönelik seminerler, paneller, tartışmalar düzenleyerek programa ek bir “müfredat dışı etkinlik paketi” oluşturdu.

KOÇ-KAM’ın eşitlikçi bir kampüs hedefiyle hazırladığı cinsel tacize odaklanan “online eğitim programı” ise Üniversiteler düzeyinde cinsel nitelikli eylemlerle mücadelede öncü bir uygulama oldu. Üzerinde bir yıldan uzun süre çalıştığımız ve mevzuatla uyumlu hale getirdiğimiz online cinsel taciz eğitimi Türkiye’deki üniversiteler bakımından ilk uygulamadır. Her Koç Üniversitesi öğrencisinin ve akademik, idari veya alt işverene bağlı olarak çalışan personelimizin alması gereken bu çevrimiçi program, cinsel tacizin önlenmesi konusunda bilgiyi ve bilinci artırmak üzere tasarlandı. Online eğitim programına koşut olarak, cinsel tacizin soruşturulması ayağında da etkili bir mekanizma oluşturduk. Şikâyette bulunacak kişilerin soruşturma sürecinde ikincil mağduriyete uğramadıkları, özel yaşamın gizliliği ilkesi ile kişilik haklarının korunduğu, hukuksal başvuru yolları hakkında bilgilenme ve savunma hakkının etkin biçimde işlediği düzenli bir soruşturma usulü yapılandırdık.

KOÇ-KAM’ın toplumsal katkıya yönelik çalışmaları yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları ve şirketlere yönelik eğitim, kapasite geliştirme projeleri ve online program veya uygulama tasarımları ile devam ediyor. Arçelik ile geliştirdiğimiz Eşit Sözlük uygulaması ya da Sarıyer Belediyesi ile geliştirdiğimiz kadına yönelik şiddetin sağlık ve hukuksal boyutlarına odaklanan kapasite geliştirme programlarının gördüğü ilgiden memnunuz. Hollanda Hükümeti tarafından fonlanan MATRA Programı çerçevesinde yürüttüğümüz projede cinsiyetçi kalıplarla mücadelede kadın liderliğini öne çıkartıyoruz. Tarımdan eğitime 100’e yakın katılımcı ve alanlarında kendilerine rol model olabilecek lider kadınların yapacakları mentorluk çerçevesinde ilerleyen bu proje, asıl liderliğin, yeni liderler yetiştirmek olduğu inancına dayanıyor.

Kadın çalışmaları alanındaki genç araştırmacıları desteklemek ve onları buluşturacak bir ağ oluşturmak üzere Vehbi Koç Vakfı’nın desteğiyle KOÇ-KAM Araştırma Ödülleri programını kurduk. Bu ödül programı, yapılmış değil yapılacak olan araştırmalara yönelik olduğu için Türkiye’nin potansiyelini açığa çıkarma ve buradaki araştırma çıktılarını kamuoyuyla paylaşma anlamında önemli bir işlev görüyor. UNESCO Toplumsal Cinsiyet ve Sürdürülebilir Kalkınma Kürsümüz eliyle kurucumuz Prof. Dr. Çiğdem Kağıtçıbaşı anısına verdiğimiz İnsan Gelişimi Ödülleri için de aynı görevi üstleniyoruz. Bu ödül programımızda toplumsal cinsiyet eşitliği kesişimsel bir alan olarak değerlendiriliyor. Ayrıca Prof. Dr. Nermin Abadan-Unat’ın destekleriyle oluşturduğumuz araştırma ödülleri ve Üniversite öğrencilerine yönelik makale ödül destekleri de toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik araştırma alanını ve ilgiyi pekiştirmeyi hedefliyor.

Koç Üniversitesi açısından, kadın erkek eşitliğinin akademik ve idari yöneticiler, öğretim üyesi ve öğrenciler düzeyinde hem temsil hem etkili katılım yönünden sevindirici durumda olduğunu gözlemliyoruz. Mühendislik Fakültesi ve Fen Fakültesi gibi geleneksel olarak kadın temsilinin düşük olduğu alanları içeren fakültelerimizde özellikle öğretim üyesi düzeyinde kadın temsilinin yüksek olması; yönetim düzeyinde şu anda Koç Üniversitesi’nin yedi fakültesinden dördünün dekanının, dört enstitüsünden üçünün direktörünün öğretim üyesi kadın meslektaşlarımız olması Üniversite içi sonuç eşitliği açısından önemli veriler. Kuşkusuz bu tür nicel temsil verilerinin nitel uygulama ve politikalarla desteklenmesi ve sürdürülmesi eşitlikçi bir kampüsü hedefleyen sistemli eylem planlarıyla sağlanabilir. Akademide kadınların güçlendirilmesi ve cinsiyet eşitliği konusunda Koç Üniversitesi’nin sadece Türkiye’de değil, dünyada da öncüler arasında olması için KOÇ-KAM Üniversite içi eylem planlarını da destekliyor.